ULUSLARARASI TAHKİMDE FİKRİ MÜLKİYETE İLİŞKİN REKABET YASAĞI VE TAHKİM YARGILAMASI

Şirketlerin Patent, Marka ve Tasarım Koruma Süreçlerinde Uluslararası Tahkimde Rekabet Yasağı Bazında Tahkime Başvuru İmkanı

Günümüzde globalleşen piyasalarda, şirketlerin fikri mülkiyet haklarını koruma çabaları artmıştır. Patent, marka ve tasarım gibi fikri mülkiyet hakları, şirketlerin rekabet avantajlarını sürdürmeleri açısından kritik öneme sahiptir. Ancak bu hakların ihlali durumunda, şirketler arasında anlaşmazlıklar ortaya çıkabilir. Bu noktada, uluslararası tahkim, taraflar arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde önemli bir mekanizma olarak öne çıkmaktadır. Bu yazıda, şirketlerin patent, marka ve tasarım koruma süreçlerinde uluslararası tahkimde rekabet yasağı bazında tahkime başvurup başvuramayacakları hukuki açıdan ele alınacaktır.

Fikri Mülkiyet Hakları ve Rekabet Yasağı

Fikri Mülkiyet Hakları

Fikri mülkiyet hakları, bir kişinin veya kuruluşun yarattığı yeniliklerin, markaların ve tasarımların korunmasını sağlayan hukuki düzenlemelerdir. Bu haklar, genel olarak aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:

Patentler: Buluşların korunmasını sağlar. Patent, buluş sahibine belirli bir süre boyunca (genellikle 20 yıl) buluşunu kullanma, üretme ve satma hakkı tanır.

Markalar: Bir ürünün veya hizmetin kaynağını belirtmek için kullanılan işaretlerdir. Marka tescili, markanın belirli bir süre boyunca korunmasını sağlar.

Tasarım Hakları: Ürünlerin estetik görünümünü korur. Tasarım tescili, tasarım sahibine belirli bir süre boyunca tasarımını kullanma hakkı verir.

Rekabet Yasağı

Rekabet yasağı, bir şirketin belirli bir süre boyunca rakiplerine karşı rekabet etmesini engelleyen bir hukuki düzenlemedir. Bu tür düzenlemeler genellikle iş sözleşmeleri veya ortaklık sözleşmeleri çerçevesinde yer alır. Rekabet yasağının amacı, tarafların ticari sırlarını korumak ve iş ilişkilerinin sürekliliğini sağlamak olarak öne çıkar.

Uluslararası Tahkim

Uluslararası tahkim, taraflar arasında doğan uyuşmazlıkların, mahkeme yerine bağımsız bir tahkim heyeti tarafından çözülmesidir. Tahkim, özellikle uluslararası ticarette, uyuşmazlıkların hızlı ve etkili bir şekilde çözülmesi için tercih edilen bir yöntemdir. Tahkim süreçleri, tarafların önceden belirlediği kurallar çerçevesinde yürütülür ve genellikle gizli bir şekilde gerçekleşir.

Tahkim Sözleşmesi

Uluslararası tahkimde tarafların, uyuşmazlık durumunda tahkime başvuracaklarına dair imzaladıkları bir tahkim sözleşmesi bulunmalıdır. Bu sözleşme, tahkim sürecinin nasıl işleyeceğini ve hangi kuralların geçerli olacağını belirler. Tahkim sözleşmesi, tarafların iradesine dayanarak oluşturulduğundan, tarafların haklarını koruma açısından büyük önem taşır.

Rekabet Yasağı ve Tahkime Başvuru

Rekabet Yasağının Tahkimde Değerlendirilmesi

Rekabet yasağı, genellikle iş ilişkileri çerçevesinde ortaya çıkan bir durumdur. Ancak, fikri mülkiyet haklarıyla ilgili uyuşmazlıklarda rekabet yasağının tahkimde nasıl değerlendirileceği önemlidir. Bu bağlamda, aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır:

Rekabet Yasağının Geçerliliği: Rekabet yasağı, tarafların iradesine dayanan bir sözleşme ile belirlendiği için, bu sözleşmenin geçerliliği tahkim sürecinde önemli bir rol oynar. Eğer rekabet yasağı, geçerli bir sözleşme ile düzenlenmişse, tahkimde bu yasağın ihlali iddiasıyla başvuruda bulunulması mümkündür.

Tahkim Sözleşmesinin Kapsamı: Tahkim sözleşmesinin kapsamı, tarafların hangi uyuşmazlıkların tahkime götürüleceğini belirler. Eğer rekabet yasağının ihlali, tahkim sözleşmesinin kapsamına giriyorsa, taraflar bu konuda tahkime başvurabilir.

Uluslararası Tahkim Kuralları: Uluslararası tahkimde, tarafların belirlediği kurallar ve uygulamalar, rekabet yasağının değerlendirilmesinde etkili olabilir. Örneğin, ICC veya LCIA, İSTAC, TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ TAHKİM MERKEZİ gibi tahkim kurumlarının kuralları, rekabet yasağı ile ilgili uyuşmazlıkların nasıl ele alınacağını belirleyebilir.

Örnek Durumlar

Rekabet yasağına dayalı tahkim başvurularında karşılaşılabilecek bazı örnek durumlar şunlardır:

Patent İhlali: Bir şirket, diğer bir şirketin patentli bir buluşu izinsiz kullandığını iddia edebilir. Eğer taraflar arasında bir rekabet yasağı varsa ve bu yasağın ihlali söz konusuysa, tahkime başvurulabilir.

Marka İhlali: Bir şirket, diğer bir şirketin tescilli markasını izinsiz kullandığını iddia edebilir. Rekabet yasağı çerçevesinde, bu durum tahkime taşınabilir.

Tasarım İhlali: Bir şirket, başka bir şirketin tasarımını izinsiz kullandığını iddia edebilir. Eğer taraflar arasında bir rekabet yasağı varsa, bu durum da tahkimde değerlendirilebilir.

Rekabet Hukukuna İlişkin Tahkimde Hukuki Dayanaklar

Uluslararası tahkimde rekabet yasağına dayalı başvuruların hukuki dayanakları, çeşitli uluslararası ve ulusal hukuk düzenlemelerine dayanabilir. Bu düzenlemeler arasında şunlar yer alır:

Uluslararası Tahkim Sözleşmeleri: Tarafların tahkim süreçlerini düzenleyen sözleşmeler, rekabet yasağına dayalı başvurular için hukuki bir zemin oluşturur.

Fikri Mülkiyet Hukuku: Patent, marka ve tasarım hukuku, rekabet yasağına dayalı tahkim başvurularında önemli bir rol oynar. Bu alanlardaki yasal düzenlemeler, tarafların haklarını koruma açısından önemlidir.

Tahkim Kurumlarının Kuralları: ICC, LCIA gibi tahkim kurumlarının kuralları, tahkim süreçlerinde rekabet yasağı ile ilgili uyuşmazlıkların nasıl ele alınacağını belirler.

Sonuç

Şirketlerin patent, marka ve tasarım koruma süreçlerinde uluslararası tahkimde rekabet yasağı bazında tahkime başvurulup başvurulamayacağı, çeşitli hukuki unsurlara bağlıdır. Rekabet yasağının geçerliliği, tahkim sözleşmesinin kapsamı ve uluslararası tahkim kurallarının uygulanması, bu konuda belirleyici faktörlerdir.

Rekabet yasağına dayalı uyuşmazlıkların tahkimde ele alınması, tarafların haklarını koruma açısından önemli bir mekanizma sunar. Ancak, her durumun kendine özgü koşulları bulunduğundan, tahkim başvurularında dikkatli bir değerlendirme yapılması gerekmektedir. Fikri mülkiyet haklarının korunması ve rekabetin sağlanması açısından, uluslararası tahkim, şirketler için etkili bir çözüm yolu olabilir.

 Av. Selcen BAYÜN