TÜRK İŞ HUKUKUNDA TAHKİM

1. Tahkimin Tanımı ve İşlevi

Tahkim, taraflar arasındaki uyuşmazlıkların mahkemeler yerine özel bir hakem veya hakem heyeti tarafından çözümlenmesini sağlayan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Tahkim, özellikle ticari uyuşmazlıklarda yaygın olarak kullanılsa da, iş hukukunda sınırlı bir uygulama alanına sahiptir.

2. İş Hukukunda Tahkimin Yasal Dayanağı

Türk Hukuku'nda tahkim, genel olarak 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ve 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu ile düzenlenmiştir. Ancak iş hukukunda tahkime ilişkin özel düzenlemeler, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuatta yer alır. İş hukukunda tahkim, genellikle bireysel iş sözleşmelerinden ziyade toplu iş uyuşmazlıklarında uygulanır.

3. İş Hukukunda Bireysel İş Uyuşmazlıklarında Tahkim

İş Hukukunda, bireysel iş sözleşmelerinde tahkim, tarafların tahkim şartı koymasıyla mümkün olabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, iş hukukunun emredici hükümlerine aykırı tahkim anlaşmalarının geçersiz sayılabileceğidir. Örneğin, işçinin kıdem ve ihbar tazminatı gibi hakları, emredici nitelikte olduğu için tahkim yoluyla karara bağlanamaz.

Ayrıca, tahkim anlaşmasının işçinin iradesine aykırı şekilde yapılmaması gerekir. İşçinin zayıf konumda olduğu göz önüne alındığında, işverenin tahkim şartını bir baskı aracı olarak kullanması, tahkim anlaşmasını geçersiz kılabilir.

4. İş Hukukunda Toplu İş Uyuşmazlıklarında Tahkim

Tahkimin iş hukukundaki en yaygın uygulama alanı, toplu iş uyuşmazlıklarıdır. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, toplu iş uyuşmazlıklarının çözümünde tahkimi bir alternatif olarak düzenlemiştir. Özellikle grev ve lokavt süreçlerinde taraflar, tahkim yoluna başvurarak uyuşmazlığı daha hızlı ve etkin bir şekilde çözebilir.

Toplu iş uyuşmazlıklarında tahkim, genellikle şu durumlarda uygulanır:

Tarafların kendi aralarında tahkim anlaşması yapması,

Kanunun öngördüğü zorunlu tahkim hallerinin bulunması (örneğin, grevin milli güvenliği tehdit etmesi durumunda).

5. İş Hukukunda Tahkimin Avantajları ve Dezavantajları

İş Hukukunda Tahkimin Avantajları:

Hızlı Çözüm: Tahkim, mahkeme süreçlerine göre daha hızlı bir çözüm sağlar.

Uzmanlık: Hakemlerin ilgili alanda uzman kişilerden seçilmesi, uyuşmazlığın daha etkin bir şekilde çözülmesine katkı sağlar.

Esneklik: Taraflar, tahkim sürecini kendi ihtiyaçlarına göre şekillendirebilir.

İş Hukukunda Tahkimin Dezavantajları:

Maliyet: Tahkim, bazı durumlarda mahkeme süreçlerinden daha maliyetli olabilir.

Sonuç olarak; Türk İş Hukuku'nda tahkim, bireysel iş uyuşmazlıklarından ziyade toplu iş uyuşmazlıklarında daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Ancak tahkim, iş hukukunun temel ilkeleri olan işçinin korunması ve kamu düzeninin sağlanması ilkeleriyle uyumlu olmalıdır.

Av. Selcen Bayün

Kurumsal tahkim kurallarına örnek olarak aşağıdaki alan adları üzerinden incelemeler yapabilirsiniz.

Türkiye Barolar Birliği Tahkim Merkezi Kurallarını incelemek için https://tahkim.barobirlik.org.tr/Tahkim-Kurallari

İSTAC İstanbul Tahkim Merkezi Kurallarını incelemek için ise https://istac.org.tr/tr/uyusmazlik-cozumu/tahkim/tahkim-kurallari/

ICC Türkiye TOBB Tahkim Merkezi Kurallarını incelemek için ise https://www.tobb.org.tr/HukukMusavirligi/Sayfalar/TOBBTahkimiveTahkimSozlesmesi.php